yeşiller diyarı memleketim erzincan

AŞİRET VE OCAKLAR

1937 ve 1938 YILLARINDA KIRIM SÜRGÜN OLARAK DAGITILAN AŞİRET VE OCAKLARIN DAGITILMASINDE AŞİRET BÜYÜKLERİNİN ÖZ GECMİŞİ VE GENEL BİLGİLERİ...
Khal Mem ve Kal Ferat Grubu Aşiretleri (Mıleto Qan Tabakası)
Areyliler’in Pülümür’e Nazımiye Kirik’ten geldiklerini söyleyen Pülümür’ün Arilli (Arıllı) aşireti yaşlılarından birinin anlattığına göre, Dımılki konuşan bütün Dersim aşiretleri Khal Mem ve Khal Ferat adlarında iki kardeşten türemişlerdir. Bu gelenek başka yaşlılarımız tarafından da dile getirilmektedir.
Haceri köyünden olup şimdi Köln’de oturmakta olan Alan’lı bir yaşlı Khal Mem ve Khal Ferat hakkında sorduğum soruyu şöyle yanıtlıyordu:
“Khal Mem’le Khal Ferat, Momın (Muhammed)’ın oğullarıdır. İki kardeştirler. Nereden geldikleri belli değil. İlkin gelip Nazımiye’ye yerleşirler ve orada ölürler. Khalmem’in mezarı (türbesi) Nazımiye’nin Khalmem köyünde, Khal Ferat’ınki ise Nazımiye’nin Geriş köyündedir”.
Dersim ulusal geleneği ve tek tek aşiretlere ilişkin rivayetlerden ve bilgilerden hareketle Khal Mem ve Khal Ferat olarak tanımlanan gruplara dahil bazı aşiretleri saptamak mümkündür.
Kalmem-Kalferat geleneğinde referans verilen Erken Kalmem ile Şah Hasan-Seyit geleneğinde sözü geçen Geç Kalmem (Seyit, Kalemamsor) sık sık birbirine karıştırıldığı için, Kalmem grubunda anılan aşiretlerin bazısı Eski Dersimliler’e, bazısı da Geç Dersimliler’e ait olmalıdır.Khalman Ocağı’ndan olduklarını söyleyen Areyliler cedlerinin Khal Ferat olduğuna işaret ederler.
Şıxmamed aşiret adının ise Khal Mem adının kendisi (bir versiyonu) olduğunu düşünüyorum. Zaten bu aşiretin kabilelerinden biri de Mamku adını taşıyor. Mamku adı, Maman (Mamakan, Mamikonyan) adının aynısıdır.

Kalmem Grubu
Khal Mem grubu aşiretleri Dersimliler’in Domanê Khalmemi dedikleri aşiretlerdir. Bunların erken tabakası Mamakan (Çan) orijinlidir. Daha geç grubu ise Seydanlılar adıyla bilinenlerdir.
Sade halkın ve geleneğin ilk elde bu gruba dahil gösterdiği aşiretler şunlardır:
Şıxmamed, Demenan, Alan, Lolan, Areyli, Haydaran ve Karsan.
Bu yedi aşiret en yoğun olarak Eski Dersim olarak tanımlanan bölgede ve bu bölgenin sınırlarında bulunmaktadırlar. Bunlara Jandarma Umum Kumandanlığı yayınlarından olan Dersim başlıklı kitapta Dersim aşiretleri arasında verilen Puh-Pug (Puğ-Puhar) aşireti de ilave edilebilir. Bahtiyar aşiretinin ve Geç Dersimliler arasında anılan başka bazı aşiretlerin de gerçekte bu gruba ait olduklarını sanıyorum.

Khal Ferat Grubu
Dersim ve Zaza Tarihi-Sözlü Gelenek ve Tarihsel Gerçek başlıklı çalışmamda Dersim geleneğindeki Ferat adının Part adının karşılığı olduğuna işaret etmiştim. O halde Ferat adını taşıyan ve/veya cedlerinin Khal Ferat olduğunu söyleyen aşiret ve kabilelerin hepsi bu gruba aittir. Dolayısıyla Dersim aşiretlerinden Feratanlar (Ferhat Uşağı)’ın bu gruba girdiği, yani Part oldukları ve hâlâ onların adını taşıdıkları kesin gibidir. Feratan aşiretinin kabileleri de genelde bu gruba ait olmalılar. Gilan’daki Lahican’la ve ünlü Laç Deresi’nin adıyla ilişkili görünen Laçin aşiretinin de kaynaklarda aslında Feretanlar’ın bir kolu olduğu kaydedilmektedir (Bk. JUK’un Dersim adlı yayını).
Maksut ve Balabanlı aşiretlerinin Ferhat Uşağı adında birer kabilesi ve Areyli aşiretinin de Ferhaddan adında bir kabilesi mevcuttur. Khalman Ocağı’nın en eskisi olduklarını, ama cedlerinin Khal Ferat olduğunu söyleyen Areyliler zaten aşiret halinde bu gruba dahildirler. hepsi etnik olarak Part olmasalar bile geleneğin Partlar’a dahil gösterdiği Karen, Suren, Gew (Goran?) ve Mihran gibi eski İrani evlerin kalıntılarının da olduğunu sanıyorum.

Seyfi cengizin makaleleri
http://209.85.129.104/search?q=cache...r&ct=clnk&cd=2